Υπ. Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, από την εισήγησή του στη Βουλή το βράδυ της 11ης Ιανουαρίου 1982
«Κύριοι συνάδελφοι, επειδή η ώρα είναι προχωρημένη δεν θα επεκταθώ σ' ένα θέμα το οποίο αναμφισβήτητα κάτω από άλλες συνθήκες και με άλλο σκηνικό θα χρειαζόταν εκτεταμένη και πανηγυρική αντιμετώπιση. Εξ άλλου ζητώ να ενσωματωθεί στα πρακτικά η Εισηγητική Εκθεση στο σχέδιο νόμου περί κυρώσεως τής από 11.11.1981 πράξεως του Προέδρου της Δημοκρατίας "περί εγγραφής μαθητών στα λύκεια της γενικής, τεχνικής και επαγγελματικής εκπαιδεύσεως", για την ιστορία της μεταβολής και η οποία έχει ως εξής: «Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ -και σε υλοποίηση εξαγγελίας του- μια από τις πρώτες πράξεις του υπουργού Παιδείας υπήρξε η με αριθμ. Φ 900.43/4/9/14145/2.12.1981 απόφασή του για την εισαγωγή του μονοτονικού στην Εκπαίδευση». Μ' αυτήν συστήθηκε ειδική επιτροπή με σκοπό να μελετήσει και να εισηγηθεί σχετικά με την καθιέρωση τού μονοτονικού συστήματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τον τρόπο και το χρόνο της εφαρμογής του, τις σχετικές αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν κ.λπ.
Την επιτροπή απετέλεσαν οι κ.κ. 1) Εμμανουήλ Κριαράς, 2) Φάνης Κακριδής, 3) Χρίστος Τσολάκης, 4) Βασίλειος Φόρης, 5) Δημήτρης Τομπαϊδης, 6) Αριστείδης Βουγιούκας, 7) Χρίστος Μιχαλές, 8) Απόστολος Κοτλίτσας, 9) Αλόη Σιδέρη. (...) Το μονοτονικό σύστημα είναι ένας τρόπος δραστικής απλοποίησης στο θέμα των τόνων και των πνευμάτων. Η ανάγκη για την καθιέρωση του μονοτονικού προέκυψε πρωταρχικά από τη διαπίστωση ότι τα πνεύματα και οι τόνοι, χωρίς να εξυπηρετούν κάποια πραγματική γλωσσική απαίτηση, γίνονται αιτία καταταλαιπώρησης όσων γράφουν την ελληνική, ιδιαίτερα των μαθητών, και τροχοπέδη στις προσπάθειές τους για κατάκτηση της γλώσσας και για ουσιαστική μόρφωση. (...)
Η ουσία της μεταρρύθμισης πράγματι βρίσκεται στο γεγονός, ότι μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, με μια εξαίρεση παλαιότερα, της εποχής του Ελευθερίου Βενιζέλου, σε σχέση με τη δασεία, δεν έχει αποτολμηθεί μια τόσο δραστική μεταβολή και τονική απλοποίηση εις τα δεδομένα του τονισμού. Βεβαίως γνωρίζουμε αυτό το οποίο υποστήριξε ο κύριος Γλέζος, λέγοντας ότι ίσως το σωστότερο σύστημα θα ήταν το ατονικό. Δεν θα θελήσω να τοποθετηθώ πάνω σε αυτή τη θέση. Θα ήθελα πάντως να υπογραμμίσω το ότι, αυτή η δραστική μεταβολή πάνω στην τονική σήμανση είναι πράγματι -όπως δέχονται πολλοί και όχι από αυτούς που εισάγουν την μεταρρύθμιση αυτή- είναι πράγματι εξ αιτίας και της ιστορίας της μεταβολής, μια επανάσταση στα χρονικά και γλωσσικά δεδομένα της ελληνικής γλώσσας. Δεν θα αναφερθώ ειδικότερα στα πλεονεκτήματα ή και τις αντιρρήσεις ή επιφυλάξεις οι οποίες διατυπώνονται από τους όλο και λιγότερους "γλωσσαμύντορες" της ήδη δεδομένης οπτικής αποτύπωσης της νεοελληνικής γλώσσας. Αλλά, πράγματι όσο περνάει ο καιρός, διαπιστώνεται, ότι όλο και λιγότεροι επιμένουν στην αποτύπωση όπως την γνωρίζουμε και την έχουμε διδαχθεί εμείς οι παλαιότεροι. Και είναι γενικότερα αποδεκτή η αλήθεια ότι χωρίς μεταβολή στην πολιτιστική και γλωσσική κληρονομιά, μπορεί κανείς να προχωρήσει σε αυτήν την απλοποίηση την οποία εισάγει σήμερα η κυβέρνηση και κάνει δεκτή η Βουλή, ακόμη και από της πλευράς των απόντων, όπως διετυπώθει τουλάχιστον από τους αρχηγούς και εκπροσώπους της, και η οποία πραγματικά θα βελτιώσει σε όλους τους τομείς, σε όλα τα επίπεδα τα συναφή, τα γλωσσικά δεδομένα, χωρίς να βλάψει καθόλου την πολιτιστική και γλωσσική μας κληρονομιά για την οποία βεβαίως η κυβέρνηση έχει πρώτιστο ενδιαφέρον».
Από τα πρακτικά της Βουλής προκύπτουν σε σχέση με την ψήφιση του μονοτονικού τα εξής: -Προς τα μεσάνυχτα τής 11.1.1982 είχε ολοκληρωθεί η συζήτηση για την εγγραφή των μαθητών των Λυκείων, οπότε εντελώς αιφνιδίως εισάγεται προς ψήφιση η επιβολή του μονοτονικού. Μετά από ερώτηση του Ευάγγελου Αβέρωφ, ποιό είδος μονοτονικού σκέφτεται να εφαρμόσει η Κυβέρνηση, στην οποία έλαβε αμήχανη απάντηση από τον υπουργό, παρενέβη ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και επεσήμανε, διαμαρτυρόμενος, τα ακόλουθα (σελ. 456 των Πρακτικών της Βουλής): Το άρθρο περί του μονοτονικού «προστίθεται σήμερα, την τελευταία ώρα αιφνιδιαστικώς. Αναφέρεται σε ένα μέγα θέμα...». Ζητεί να μετατεθεί η συζήτηση του άρθρου περί μονοτονικού: «Δεν είναι δυνατόν να έχει η κυβέρνηση την απαίτηση να μάς φέρνει το θέμα αυτό το μέγα, αιφνιδιαστικά, και να απαιτεί να το ψηφίσουμε και μετά την 12ην (νυκτερινή). Η τροπολογία αναφέρεται σε ένα πολύ σοβαρό θέμα». Ανακοινώνει ότι αν η κυβέρνηση επιμείνει, η αξιωματική αντιπολίτευση είναι υποχρεωμένη να αποχωρήσει από την αίθουσα. Στη συνέχεια, δευτερολογεί και επισημαίνει τη σοβαρότητα του θέματος, ότι κακώς αυτό προτείνεται με τροπολογία, ότι κακώς καλείται η Βουλή να το συζητήσει μετά το μεσονύκτιο, ότι η αντιπολίτευση δεν έχει προλάβει να ενημερωθεί: «Δεν έχουμε κανένα φάκελο. Δεν έχει καμμιά σχέση με το συζητούμενο νομοσχέδιο. Είναι σαφές ότι είναι αντισυνταγματική η τροπολογία. Δώστε μας τον χρόνο να προετοιμαστούμε». Από την πλευρά του ΚΚΕ, η Μαρία Δαμανάκη παρεμβαίνει δύο φορές (σελ. 457) και ζητεί αναβολή «γιατί το Σώμα έχει κουραστεί». Ο Κ. Μητσοτάκης επανέρχεται λέγοντας: «Εφόσον η κυβέρνησις και το προεδρείο επιμένουν εις αυτόν τον αντιδημοκρατικό και αντικοινοβουλευτικό τρόπο συζητήσεως αυτής της τροπολογίας, υπό τας συνθήκας αυτάς, λυπούμεθα ειλικρινώς, αλλά δεν δυνάμεθα να παρακολουθήσουμε τη συζήτηση και είμεθα υποχρεωμένοι να αποχωρήσουμε». Οι βουλευτές της ΝΔ αποχωρούν, νύπτοντας ουσιαστικά τας χείρας τους αφού θα μπορούσαν να καταψηφίσουν την πρόταση. Γύρω στις 2 μετά τα μεσάνυχτα ψηφίστηκε η τροπολογία για το μονοτονικό, από τριάντα παρόντες βουλευτές (κατά την δήλωση τού Παναγιώτη Κανελλόπουλου).
Δημήτρης Χορν - Υβρις και Νέμεσις
Οι ποιητές και οι λογοτέχνες δίνουν την φυσιογνωμία του έθνους. Αυτή λοιπόν τη φυσιογνωμία επιχειρούν σήμερα να την παραμορφώσουν. Δεν έχουμε φυσιογνωμία ελληνική. Υπάρχει μια νοοτροπία που θέλει να τα απλοποιήσει όλα. Κι αναρωτιέμαι γιατί; Γιατί οι άνθρωποι δεν πρέπει να μοχθούν; Γιατί ο καρπός του μόχθου περιφρονείται τόσο πολύ, ενώ τόσο ανάγκη τον έχουμε τώρα ειδικά που ανήκουμε στην Ευρώπη και χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε τα πνευματικά όπλα; Αυτή η νοοτροπία της απλοποιήσεως μας έχει οδηγήσει στο σημείο να κακοποιούμε και να εκχυδαϊζουμε τα πάντα. Είναι απελπιστικό, οδυνηρό, για να μην πω θανατηφόρο. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς τι θα παραλάβει και από ποιους η νέα γενιά με την οποία τόσο πολύ ασχολείται η παρούσα κατάστασις. Τι σκοπό έχουν άραγε οι υπεύθυνοι που μεταχειρίζονται τόσο άσχημα την γλώσσα; Τι τέλος πάντων θέλουν να παραδώσουν και από ποιούς το παρέλαβαν; Υβρις και τίποτε άλλο χαρακτηρίζει την παρούσα κατάσταση. Υβρις και δυστυχώς, της ύβρεως, πάντοτε έπεται η Νέμεσις. Τώρα βέβαια μιλάμε περί πολιτιστικού κόσμου, περί πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τι θα πει πολιτιστικό; Παίζουμε με τις λέξεις. Λέμε λέξεις. Και βεβαίως πίσω απ' αυτές τις λέξεις δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά ένας μοναδικός σκοπός: Η ερείπωση της γλώσσας, η κατάργηση των εννοιών, ώστε οι άνθρωποι ούτε να συνεννοούνται, ούτε να μπορούν να σκέφτονται. Γιατί μόνον έτσι θα μπορούν ορισμένοι να κάνουν την δουλειά τους: Να θάψουν τον τόπο. (...) Είμαι Ελληνας, γι' αυτό πονώ και υποφέρω για ό,τι βλέπω μπροστά μου. Για ό,τι αισθάνομαι να έρχεται.
Νικηφόρος Βρεττάκος - Δεν διαβάζουμε σωστά
Υπερτιμήθηκε η άποψις ότι διευκολύνει τους μαθητές, κάτι που, ίσως, είναι αντιπαιδαγωγικό. Υπάρχει άλλωστε και μια παράδοση που εκφράζει την άποψη μεγάλων παιδαγωγών, οι οποίοι επιμένουν ότι το παιδί πρέπει να κοπιάζει για να γίνει άνθρωπος ικανός, ώστε στην ζωή του ν' αντιμετωπίσει όλες τις αντιξοότητες. Υποστηρίχτηκε, επίσης, υπέρ τού μονοτονικού και η άποψη ότι διευκολύνονται οι τυπογράφοι και οι στοιχειοθέτες, γενικά και ότι οι εκδόσεις, πάλι γενικά, γίνονται οικονομικότερες. Παραγνωρίστηκαν, όμως, οι λόγοι που επέβαλαν στους Αλεξανδρινούς χρόνους, την καθιέρωση των τόνων, οι οποίοι ισχύουν και σήμερα. Πολλές φορές, τα γραπτά μου δεν διαβάζονται σωστά όταν τυπώνονται στο μονοτονικό. Ας ελπίσουμε ότι θα επανεξεταστεί μελλοντικά το θέμα και ότι θα επικρατήσουν σωφρονέστερες απόψεις".
Κορνήλιος Καστοριάδης - Καταστρέφουμε ό,τι κτίσαμε
... Αν δεν θέλετε, κύριοι του υπουργείου, να κάνετε φωνητική ορθογραφία, τότε πρέπει ν' αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα, γιατί αυτοί που τους βάλανε ξέρανε τι κάνανε. Δεν υπήρχαν στα αρχαία ελληνικά, γιατί απλούστατα υπήρχαν μέσα στις ίδιες τις λέξεις. Αυτοί, οι Κριαράς και οι άλλοι, τα κτήνη τα τετράποδα που έκαναν αυτές τις μεταρρυθμίσεις - αυτό παρακαλώ να γραφεί στις εφημερίδες- δεν ξέρουν τι είναι γλώσσα. Δεν ξέρουν αυτό που γνώριζε η κόρη μου στα τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη και μετά έψαχνε για τις συγγενείς της. Αυτό είναι μια γλώσσα. Ενα μάγμα, ένα πλέγμα, όπου οι λέξεις παράγονται οι μεν από τις δε, όπου οι σημασίες γλιστράνε από τη μία στην άλλη, είναι μια οργανική ενότητα από την οποία δεν μπορείς να βγάλεις και να κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιας ψευτοκυβερνήσεως, καθισμένος σ' ένα γραφείο στο υπουργείο Παιδείας. Η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας, που είναι τελικά η κατάργηση της συνέχειας. Ηδη, τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών. Δηλαδή, πάμε να καταστρέψουμε ό,τι κτίσαμε. Αυτή είναι η δραματική μοίρα τού σύγχρονου ελληνισμού.
Τι ειπώθηκε στη Βουλή του 1976 για το μονοτονικό
Με τις μεταρρυθμίσεις του 1976 καθιερώθηκε «γλώσσα διδασκαλίας, αντικείμενο της διδασκαλίας και γλώσσα των διδακτικών βιβλίων, η Νεοελληνική», με τη διευκρίνιση ότι «Ως νεοελληνική γλώσσα νοείται η … δημοτική άνευ ιδιωματισμών και ακροτήτων».
Με την ευκαιρία αυτή έγινε στη Βουλή, τον Απρίλιο του 1976, εκτενής συζήτηση πάνω στο σχετικό νομοσχέδιο, η οποία όμως δεν εστιάστηκε μόνο στην καθιέρωση της δημοτικής, αλλά ασχολήθηκε εκτενώς και με την πρόταση για καθιέρωση μονοτονικού συστήματος, αφ’ ενός επειδή τα δυο θέματα είναι αλληλένδετα από τη φύση τους και αφ’ ετέρου επειδή τόσο η αξιωματική αντιπολίτευση (ΕΔΗΚ) όσο και το ΠΑΣΟΚ είχαν καταθέσει τροπολογίες για καθιέρωση του μονοτονικού.
Πρέπει να πω ότι όλα τα στοιχεία της ενότητας αυτής τα έχω πάρει από το βιβλίο του Γεωργίου Ν. Λαμψίδη «Οι περιπέτειες της δημοτικής» (1993), που περιέχει υλικό από τα πρακτικά της Βουλής. Ο ίδιος συγγραφέας είχε γράψει το 1973 ή ίσως και παλιότερα, το βιβλίο «Ανοίξτε τα παράθυρα», όπου συγκέντρωνε όλα τα επιχειρήματα υπέρ της αλλαγής του τονικού συστήματος. Και τα δύο βιβλία είναι μάλλον δυσεύρετα σήμερα. Διατήρησα την ορθογραφία της εποχής, ενώ ορισμένα λάθη σίγουρα θα μου ξέφυγαν στο σκανάρισμα και την οπτική αναγνώριση.
Λοιπόν, αυτό που κάνει σήμερα εντύπωση σε όποιον διαβάζει τα πρακτικά της Βουλής του 1976 είναι ότι οι περισσότεροι ομιλητές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, της Νέας Δημοκρατίας δηλαδή, τάσσονται υπέρ της καθιέρωσης του μονοτονικού, όπως άλλωστε και όλοι όσοι μίλησαν εκ μέρους της ΕΔΗΚ, καθώς και ο Γιάννης Κουτσοχέρας από το ΠΑΣΟΚ. Η Αριστερά, αν και υπέρ του μονοτονικού, ελάχιστα αναφέρεται στο θέμα. Όμως οι εκπρόσωποι του κατά τεκμήριο συντηρητικότερου χώρου, της κεντροδεξιάς που θα λέγαμε σήμερα, αποδείχτηκαν εύγλωττοι και παθιασμένοι υπέρμαχοι του μονοτονικού. Να δούμε μερικά αποσπάσματα:
Ο δημοσιογράφος Βάσος Βασιλείου, βουλευτής Αθηνών της Ν.Δ., σε μια εξαίρετη ομιλία υπέρ της δημοτικής, που την παραθέτουμε ολόκληρη εδώ, αναφέρεται εκτενώς στο μονοτονικό, χαρακτηρίζει το πολυτονικό αλεξανδρινή εφεύρεση, παραθέτει γνώμες του Γεωργίου Χατζιδάκι και άλλων επιστημόνων υπέρ της τονικής μεταρρύθμισης, και μάλιστα υπογραμμίζει ότι «θα ήθελα να μου επιτραπή να σας επιστήσω την προσοχή ότι εκείνοι που κηρύχθησαν υπέρ της καταργήσεως του πολυτονικού συστήματος δεν ήσαν αυτοί που λέγονταν στην εποχή τους προοδευτικοί, ή ριζοσπάστες, ήσαν πνεύματα συντηρητικά» (διατηρούμε την ορθογραφία της εποχής) και ότι «Οι εφημερίδες της δικής μας παρατάξεως, με τους πιο εκλεκτούς συνεργάτες τους κηρύχθηκαν υπέρ της καταργήσεως του πολυτονικού συστήματος».
-----------------------------------------------------------------------------------------
Αλλά τουλάχιστον η νέα γενεά ας απαλλαγή από αυτό το βασανιστικό σύστημα…
ΑΘ. ΜΙΧΑΣ, βουλευτής Ν. Δημοκρατίας
-----------------------------------------------------------------------------------------
Στη συνέχεια, ο Γ. Παπαγιαβής, βουλευτής Αχαΐας του Κέντρου, τονίζει: Επαινώ την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, που ήταν μία κατάκτηση του Λαού, στην οποία προσεχώρησε το Υπουργείο και η Κυβέρνηση και θα ήθελα να παρακαλέσω να προχωρήση περαιτέρω στην κατάργηση του αχρήστου πλέον και διακοσμητικού τονικού συστήματος με τις βαρείες, τις οξείες κλπ.
Μετά παίρνει το λόγο ο βουλευτής Αθ. Μίχας της Νέας Δημοκρατίας. Αφού ταχθεί υπέρ της ρήτρας που κάνει λόγο για δημοτική «άνευ ιδιωματισμών και ακροτήτων», λέει: Και επειδή ήλθε ο λόγος περί του τονικού συστήματος, νομίζω, δια να μη κουράσω το Σώμα και επαναλάβω τα λεχθέντα, ότι θα πρέπει να προχωρήσωμεν και εις αυτό, δια να απαλλάξωμεν ιδίως τους μαθητάς. Εμείς τους έχομε συνηθίσει και όσο και εάν θέλωμεν ίσως δεν είναι εύκολον να τους βγάλωμε τους τόνους. Αλλά τουλάχιστον η νέα γενεά ας απαλλαγή από αυτό το βασανιστικό σύστημα…
Ύστερα ανεβαίνει στο βήμα ο αρχηγός της ΕΔΗΚ Γ. Μαύρος, ο οποίος είχε καταθέσει τροπολογία για την καθιέρωση του μονοτονικού. Λέει:
«Κανένας λογικός άνθρωπος εις οιανδήποτε γλωσσικήν παράταξιν και αν ανήκη, είτε είναι οπαδός της καθαρεύουσας είτε είναι της δημοτικής, δεν είναι δυνατόν να υποστηρίξη ότι πρέπει να διατηρηθούν οι πολλοί τόνοι, τα πνεύματα και οι υπογεγραμμένες εις την γραπτήν γλώσσαν. … Εισήλθον εις τους ελληνιστικούς χρόνους δια να διευκολύνουν τους βαρβάρους εις την εκμάθησιν της ελληνικής
Με ποίον δικαίωμα θα βασανίζωμεν γενεές για το πότε πηγαίνει ψιλή, περισπωμένη, υπογεγραμμένη; Είναι ντροπή. Θα ντρεπόμαστε σε λίγο, ότι αργήσαμε τόσο πολύ δια να καταργήσουμε αυτό το ελεεινό σύστημα Ένας μόνο τόνος φθάνει δια να δείχνη τον τονισμόν της λέξεως, πλην των μονοσυλλάβων.
Το θέμα είναι ώριμον προς λύσιν. Η τροπολογία την οποία είχα την τιμή να εισηγηθώ έχει ως εξής: «Εις τα διδακτικά βιβλία και εις τα σχολικά γραπτά όλων των βαθμίδων και των τύπων της εκπαιδεύσεως εισάγεται το μονοτονικόν σύστημα, καταργουμένων των πνευμάτων και των πολλών τόνων.
Με Προεδρικόν Διάταγμα, προκαλούμενον από τον Υπουργόν Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, θέλει ορισθή ο χρόνος και ο τρόπος εφαρμογής της παρούσης διατάξεως».
(…)
… Από μίαν απόφασίν σας εξαρτάται η καθιέρωσις του μονοτονικού συστήματος. Σε ένα μήνα θα έχη σε τέτοιο βαθμό απορροφηθή από το κοινόν, ώστε θα διερωτώμεθα, πώς αργήσαμε τόσον πολύ να το κάμωμεν.
Υπάρχει ήδη μία μεγάλη, ημερησία εφημερίς. η οποία εις την δευτέραν σελίδα της το έχει καθιερώσει μόνη της η ιδία από πολλών ετών. Αντί τόνου βάζει απλώς μίαν τελείαν πάνω εις την συλλαβήν η οποία τονίζεται και κανείς δεν σκανδαλίζεται. Διαβάζονται πολύ ευκολώτερον αυτά τα οποία έχει εις την δευτέραν σελίδα, παρά εκείνα τα οποία έχει εις την πρώτην και εις την τελευταίαν σελίδα.
Κύριοι Βουλευταί, όταν η εθνική μας εκπαίδευσις απελευθερωθή από τον περιττόν φόρτον αυτών των μηχανικών και ασήμαντων γνώσεων που άσκοπα ταλαιπωρούν τα παιδιά μας, τότε θα επιδοθή εις το πρώτον και μοναδικόν της έργον, που είναι ο αληθινός φωτισμός και πλουτισμός του πνεύματος των νέων μας. (Χειροκροτήματα εξ όλων των πτερύγων).
-----------------------------------------------------------------------------------------
Σαν λύση στο αδιέξοδο βρίσκουμε να βάλουμε επάνω από το φωνήεν κάτι που είναι ανάμεσα στην οξεία ή τη περισπωμένη. Και βάζουμε ένα πνεύμα κάτι περίπου σαν δασεία ή κάτι περίπου σαν ψιλή, ενώνοντας τα αμφιλεγόμενα αυτά τονικά σημεία, έτσι που κανείς να μη μπορεί να μας πη ότι είναι ακριβώς ετούτο ή εκείνο.
ΑΘ. ΦΙΚΙΩΡΗΣ, βουλευτής Ν.Δ.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Ο επόμενος ομιλητής ανήκει στη Νέα Δημοκρατία· είναι ο βουλευτής Ιω. Φικιώρης. Η ομιλία του είναι πολύ χαρακτηριστική, γιατί απαντάει αφοπλιστικά σε όσους σήμερα παρουσιάζουν ειδυλλιακή την κατάσταση που επικρατούσε τότε, ακόμα και ανάμεσα στους πιο μορφωμένους. Να δούμε την αφοπλιστική ομολογία του βουλευτή, για τις τζίφρες, τις ψιλοδασείες και τις οξειοπερισπωμένες.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΙΚΙΩΡΗΣ (βουλευτής Αθήνας της «Ν.Δ.»). Κύριε Πρόεδρε, τα λίγα λόγια, τα οποία θα απευθύνω στο Σώμα, τα αισθάνομαι σαν επιταγή συνειδήσεως.
… Ελέχθη από τον αξιότιμον αρχηγόν της Ε.ΔΗ.Κ., ότι τα ελληνικά γράμματα έχουν καταντήσει ιδεογράμματα. Και τούτο σε συσχέτιση με το ζήτημα του τονικού συστήματος, που σήμερα εφαρμόζουμε.
Θα έλεγα ότι δεν είναι ίσως ακριβής η έκφραση. Θα έλεγα ότι τα ελληνικά γράμματα έχουν καταντήσει τζίφρες. Και αυτήν την έννοια ήθελε, ασφαλώς να δώση ο αξιότιμος Αρχηγός της Αντιπολιτεύσεως όταν μίλησε για ιδεογράμματα. Κύριοι βουλευταί, είναι γεγονός, ότι οι περισσότεροι από εμάς ακόμη και όταν καταφεύγουμε στο λεξικό δεν είμαστε πολλές φορές βέβαιοι για το τι τόνο πρέπει να βάλουμε σε μία λέξη και σαν λύση στο αδιέξοδο βρίσκουμε να βάλουμε επάνω από το φωνήεν κάτι που είναι ανάμεσα στην οξεία ή τη περισπωμένη. Και βάζουμε ένα πνεύμα κάτι περίπου σαν δασεία ή κάτι περίπου σαν ψιλή, ενώνοντας τα αμφιλεγόμενα αυτά τονικά σημεία, έτσι που κανείς να μη μπορεί να μας πη ότι είναι ακριβώς ετούτο ή εκείνο.
Αυτά τα απροσδιόριστα σημάδια, γεννήματα της άγνοιας και της πονηριάς μας, αυτά που ο λαός μας, τα έχει ονοματίσει «τζίφρες» είναι τα ιδεογράμματα, της Κινέζικης γραφής για τα οποία μίλησε ο αξιότιμος Αρχηγός της Αντιπολιτεύσεως.
Το θέμα της καταργήσεως των τόνων και των πνευμάτων δεν είναι σημερινό, αφού απασχολεί τους εκπαιδευτικούς και πνευματικούς και γενικά τους εγγράμματους ανθρώπους από τις αρχές του περασμένου αιώνα, χωρίς μέχρι σήμερα να βρη την λύση που θα απαλλάξη όσους ασχολούνται με τον γραπτό λόγο από μία άχρηστη και επιζήμια ταλαιπωρία και απασχόληση, τονίζει ο επόμενος ομιλητής, ο βουλευτής Μαγνησίας της ΕΔΗΚ Αθ. Παπαστεργίου.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Είναι απλώς μία κάποια αν θέλετε προκατάληψις που στηρίζεται εις τον εθισμόν.
Γ-Α. ΜΑΓΚΑΚΗΣ, βουλευτής ΕΔΗΚ
-----------------------------------------------------------------------------------------
Κατα τον Γ.-Αλ. Μαγκάκη, ο τονισμός αποτελεί ένα περιττόν βάρος που δεν αφορά μάλιστα και στην αρχαία ελληνική κληρονομιά μας, ώστε να δικαιολογήται να έχωμε έστω και κάποια εθνική φιλοτιμίαν. Στην πραγματικότητα οι τόνοι υπήρξαν δημιούργημα διδασκάλων ξένων γλωσσών των ελληνιστικών χρόνων, στην Αίγυπτο κυρίως, για να γίνη ευκολώτερη η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Επομένως, ούτε και λόγοι εθνικής φιλοτιμίας επιβάλλουν την εμμονήν εις το τονικό σύστημα. Είναι απλώς μία κάποια αν θέλετε προκατάληψις που στηρίζεται εις τον εθισμόν.
Η αριστερά είναι λακωνική. Ο Λεωνίδας Κύρκος περιορίζεται στο: Και βέβαια εισηγούμαστε την παραπέρα απλούστευση της γλώσσας με την εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος.
Ο βουλευτής Θεσσαλονίκης Στ. Παπαθεμελής, που σήμερα λέγεται ότι έχει κάνει επερώτηση υπέρ της επαναφοράς του πολυτονικού, τότε, ως βουλευτής του Κέντρου (μετά πήγε στο ΠΑΣΟΚ, και τώρα στη ΝΔ) είναι υπέρμαχος του μονοτονικού και μάλιστα με μια «οικονομίστικη» λογική: Είναι αυτονόητο ότι υιοθετώ την πρόταση που έκανε ο Αρχηγός της ΕΔΗΚ, για το μονοτονικό σύστημα. Θα ήθελα σε επίρρωση των σκέψεων που διατυπώθηκαν, να δώσω στην Βουλή την πληροφορία, ότι η «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» και η «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ», οι δύο εφημερίδες της συμπρωτεύουσας, γράφονται εδώ και 15 χρόνια κατά το πλείστον με αυτό το σύστημα. Ρώτησα σήμερα το πρωί τον Διευθυντή της «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», ποιο είναι το οικονομικό κέρδος από αυτήν την καινοτομία. Μου απάντησε ότι μία κολώνα της εφημερίδας με τους τόνους γράφεται από ένα λινοτύπην σε μια ώρα, ενώ με το μονοτονικό σύστημα γράφεται σε 3/4 της ώρας. Από τον χρόνο που κερδίζεται απ' τη διόρθωση γενικά υπολογίζεται ότι κερδίζεται ο μισός χρόνος. Εισφέρω αυτό το δεδομένον, δια να εκτιμηθή η οικονομική σημασία, πέρα από τις άλλες αγαθές επιπτώσεις που θα έχη η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Αμέτρητες γενεές αποχαυνώθηκαν και στερήθηκαν την αληθινή μάθηση, προσπαθώντας να καταλάβουν γιατί η «κράσις» θέλει περισπωμένη και η «φράσις» οξεία, η Τύρος οξεία και η Σύρος περισπωμένη, η Καρυάτις περισπωμένη και η πελάτις οξεία, κλπ. Και γιατί η λέξη οξεία, παίρνει περισπωμένη;
-----------------------------------------------------------------------------------------
Για το ΠΑΣΟΚ, ο Γιάννης Κουτσοχέρας, από τους πρωτοπόρους του αγώνα της τονικής μεταρρύθμισης (αργότερα έβγαλε και βιβλίο, το 1979), στην αρχή της ομιλίας του διεκδικεί εκείνος την πατρότητα της μονοτονικής τροπολογίας: Κύριοι συνάδελφοι, θα διαβάσω την τροπολογία που κατέθεσα εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ και που αναφέρεται στο γλωσσικό θέμα, αλλά και στο τονικό σύστημα. Η τροπολογία αυτή έχει ως εξής: «Η Δημοτική Εκπαίδευση (Δ.Ε.) είναι η πρώτη βαθμίδα της Γενικής Εκπαίδευσης και παρέχεται διαδοχικά στα Λαϊκά σχολεία, στα Νηπιαγωγεία και στα Δημοτικά Σχολεία. Οι τόνοι και τα πνεύματα καταργούνται. Για σημείο τονισμού χρησιμοποιείται η κουκίδα». Η τροπολογία μου αυτή φέρει χρονολογία: 24.11.75, μήνες πολλούς πριν από την προ ημερών πρόταση του αρχηγού της ΕΔΗΚ κ. Μαύρου.
Και στη συνέχεια αναφέρει: Έτσι πάμε να νοθέψουμε το θέμα αυτό, και να δώσουμε λαβή για τη δημιουργία τρίτης γλώσσας. Και αν λάβουμε υπ' όψη μας τη φράση για «ιδιωματισμούς και ακρότητες», πολύ φοβάμαι ότι θα δημιουργηθούν καταστάσεις χειρότερες από τις υφιστάμενες. Γι' αυτό επιμένω στο θέμα της ορολογίας: να παραμείνει ο όρος «Δημοτική γλώσσα». Φυσικά επιμένω στο θέμα του μονοτονικού συστήματος, που όπως είδα προσχώρησε τώρα και η παράταξη της ΕΔΗΚ. Καιρός επί τέλους να απαλλαγεί η γλώσσα μας από τις τονικές αλυσίδες της.
Σας διάβασα, προχθές μια χαρακτηριστική περικοπή από ένα άρθρο, το οποίο θα διαβάσω πάλι, για να δείτε πώς ταλανίζεται η Παιδεία και τα παιδιά, σε βάρος της ουσιαστικής παιδείας.
Η περικοπή, που διαβάζω είναι από ένα άρθρο του Κ. Τριανταφυλλίδη, στην «Καθημερινή». «Αμέτρητες γενεές αποχαυνώθηκαν και στερήθηκαν την αληθινή μάθηση, προσπαθώντας να καταλάβουν γιατί η «κράσις» θέλει περισπωμένη και η «φράσις» οξεία, η Τύρος οξεία και η Σύρος περισπωμένη, η Καρυάτις περισπωμένη και η πελάτις οξεία, κλπ. Και γιατί η λέξη οξεία, παίρνει περισπωμένη»;
Καταλαβαίνετε, κ.κ. συνάδελφοι, πόσος χρόνος σπαταλάται για τα σημεία αυτά του τονισμού. Επανέρχομαι στο θέμα του μονοτονικού συστήματος. Μία και μόνο κουκίδα στη τονιζόμενη συλλαβή.
Ο βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας της Ν.Δ. Κ. Τρικούπης εκπλήσσει το Σώμα, διότι αν και στην αρχή εξαπολύει μύδρους εναντίον της αθρόας εισροής ξένων λέξεων και γενικά υποστηρίζει θέσεις που θα τις έλεγε κανείς «γλωσσαμυντορικές», ωστόσο τάσσεται υπέρ του μονοτονικού:
Τέλος, θα υποστηρίξω -όσον και αν αυτό φανή ανακολουθον εις εκείνους οι οποίοι ακούσαντες τας πρώτας σκέψεις μου όσον αφορά την εξελιξιν της γλώσσης με κατέταξαν εις την κατηγορίαν των υπερσυντηρητικών γλωσσομυντόρων- ότι συμφωνώ με την πρότασιν που εγένετο περί καταργήσεως των τόνων. Το να παραμείνη ένα σημείον τονισμού της λέξεως είναι βεβαίως λογικον και απαραίτητον (…). Όμως αυτή η πολυτέλεια των πολλών τόνων της οξείας, της περισπωμένης, της βαρείας. Δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να κατατυραννά τα παιδιά, χωρίς κανένα λόγον, να δημιουργή προβλήματα εις όλους μας και να επιφέρη τας συνεπείας που ανεφέρθησαν εις την όλην Εθνικήν Οικονομίαν.
Επί πλέον δια την περίπτωσιν των τόνων δεν μπορούμε καν να επικαλεσθούμε την αρχαίαν ελληνικήν καταγωγήν των. Δεν υπήρχαν τόνοι εις τα αρχαία ελληνικά γράμματα. Διατί λοιπόν να κρατήσουμε κάτι το οποίον οι αλεξανδρινοί γραμματικοί έχουν επιβάλει;
-----------------------------------------------------------------------------------------
Η καθαρεύουσα ως πρωτότοκος απεβίωσε και υπογράφομεν σήμερον την πράξιν του ενταφιασμού της
Γ. ΡΑΛΛΗΣ, υπουργός Παιδείας
-----------------------------------------------------------------------------------------
Ο αρμόδιος υπουργός Γ. Ράλλης δεν έκανε δεκτή την τροπολογία Μαύρου και Κουτσοχέρα· παρά το γεγονός ότι αρκετοί βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας την ψήφισαν, οι περισσότεροι πειθάρχησαν κι έτσι η τροπολογία απορρίφθηκε. Αξίζει όμως να δούμε μερικά στοιχεία από την ομιλία Ράλλη, που σχεδόν ολόκληρη μπορείτε να τη δείτε εδώ. Αφού ξεκινάει με μια φράση, που έμεινε ιστορική: Πράγματι και η δημοτική και η καθαρεύουσα, είναι γνήσια τέκνα της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, με μία διαφορά: Ότι η καθαρεύουσα ως πρωτότοκος απεβίωσε και υπογράφομεν σήμερον την πράξιν του ενταφιασμού της, ο Γ. Ράλλης υποστηρίζει ότι δεν είναι ακόμη ώριμες οι συνθήκες για επιβολή του μονοτονικού. Τονίζει ότι η νέα Γραμματική κατάργησε τη βαρεία (αυτό για όσους χρεώνουν τη βαρεία στο ΠΑΣΟΚ και στο 1982), ότι υπάρχει κατεύθυνση προς τους διδάσκοντες να μην είναι αυστηροί με τα λάθη στα πνεύματα, και τελειώνει λέγοντας ότι η δασεία και η περισπωμένη μπορεί και να καταργηθούν χωρίς να χρειαστεί νόμος.
Στην κατ' άρθρο συζήτηση του νομοσχεδίου, ο βουλευτής Λάρισας (τότε της ΝΔ, κατά καιρούς και του Κέντρου) Χρήστος Γραμματίδης αφιερώνει το μέγιστο μέρος της εκτενέστατης ομιλίας του (που μπορείτε να τη δείτε εδώ) στην ανάγκη να καθιερωθεί το μονοτονικό. Αναλύει καταλεπτώς τα οικονομικά οφέλη μιας τέτοιας μεταρρύθμισης και τελειώνει ως εξής: Όλοι σχεδόν οι μορφωμένοι και διανοούμενοι, οι διάφοροι Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων, αλλά και απλοί ακόμη άνθρωποι ζητούν επίμονα να καταργηθούν οι τόνοι και τα πνεύματα.
Άλλως τε ο Λαός μας μόνος του αντιλήφθηκε, ότι δεν χρειάζονται γι' αυτό και πρακτικά έχει αρχίσει να τους καταργή, όπως φαίνεται σε διάφορες επιγραφές, διαφημίσεις, αλλά και σε έντυπα ακόμη.
Κύριε υπουργέ, σε σας εναπόκειται να λάβετε την δεύτερη θαρραλέα και γενναία απόφαση.
Η πρώτη αφορούσε την καθιέρωση της Δημοτικής. Ήταν πραγματικά ένα μεγάλο βήμα.
Τολμήστε να πράξετε εκείνο, που τόσοι άλλοι θέλησαν, αλλά δεν είχαν την δύναμη ή το θάρρος να το πράξουν.
Τολμήστε να καταργήσετε τους τόνους και τα πνεύματα και να απαλλάξετε την ταλαίπωρη γλώσσα μας από ένα αβάστακτο περιττό και επιζήμιο φορτίο.
Απλοποιήστε την γλώσσα μας και δώστε έτσι σε εκατομμύρια ελληνόπουλα τη χαρά, αλλά και την δυνατότητα να αφιερώσουν τον χαμένο στους τόνους και τα πνεύματα χρόνο τους σε άλλες πολύτιμες σπουδές.
Συνδέστε το όνομα σας με την καινοτομία, με την μεταρρύθμιση αυτή και να είσθε βέβαιος, ότι θα προσφέρετε μία εθνική υπηρεσία στο Λαό μας και στη Χώρα μας.
(Χειροκροτήματα...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου